Steeds meer mensen voelen zich eenzaam. Om te voorkomen dat dat serieuze gevolgen heeft voor de gezondheid, is het volgens deskundigen goed als mensen meer naar elkaar omkijken. Dit is wat je kunt doen voor iemand die zich eenzaam voelt.
Het probleem van eenzaamheid wordt nog steeds onderschat, denkt Jeannete Rijks. Zij is als expert eenzaamheid betrokken bij het Eenzaamheid Informatie Centrum. “Het is niet zo simpel als tegen een ander zeggen: ‘Ga eens iets leuks doen’.”
Dat zou volgens haar zoiets zijn als alcoholisme aanpakken door aardig tegen elkaar te zijn. “Als je je al lang eenzaam voelt, maakt dat iets in je kapot. Dat kun je niet zelf oplossen. Je hersenen kunnen iets niet meer als ‘leuk’ registreren. Het beïnvloedt je brein zo, dat je niet meer sociaal capabel bent.”
Voor deze mensen is meer professionele hulp heel belangrijk. Dat neemt niet weg dat je wel degelijk iets kunt betekenen voor mensen bij wie eenzaamheid nog niet heel lang speelt. Zo zijn er in Nederland ongeveer één miljoen mensen met sterke eenzaamheid, en voelt één op de drie Nederlanders zich matig eenzaam.
Eenzaamheid is vaak niet aan iemand af te zien. Het hangt ook van de persoon af, zegt hulpverlener Valerie Ritchie van MIND Korrelatie, de landelijke hulplijn voor alle mensen met psychische en psychosociale problemen.
Iedereen is anders eenzaam
“De een trekt zich misschien meer terug, kruipt in zijn schulp en gaat contact uit de weg”, zegt Ritchie. “Terwijl een ander misschien juist claimerig gedrag gaat vertonen om maar meer in contact te komen met mensen in de omgeving.”
Daarbij rust er nog steeds een taboe op eenzaamheid. Niet iedereen kan er even makkelijk over praten. Vooral jongeren zijn minder goed in staat toe te geven dat ze zich eenzaam voelen. “Zij hebben het idee dat ze midden in het leven moeten staan en sociaal actief moeten zijn. Als dat bij mensen om je heen wel lukt en bij jou niet, kan dat voelen als falen. Bij ouderen lijkt dat toch meer ‘geaccepteerd’ te worden.”
Je eenzaam voelen is overigens niet hetzelfde als alleen zijn, blijkt uit onderzoek. Dat kan het nog lastiger maken het bij iemand aan te kaarten. Ritchie onderscheidt twee soorten eenzaamheid: “Als je je emotioneel eenzaam voelt, heb je misschien wel mensen om je heen, maar mis je een hechte band met een ander. Ben je sociaal eenzaam, dan mis je mensen om je heen om bijvoorbeeld mee te kletsen of een kop koffie te drinken.”
Maak het niet te moeilijk
Weet je dat iemand in je omgeving eenzaam is of heb je het vermoeden dat dat zo is en wil je graag helpen, dan moet je het niet te moeilijk maken. Ritchie: “Vraag of iemand zin heeft samen een kop koffie te gaan drinken of stel voor te gaan wandelen.” Ga het dan niet hebben over iemands eenzaamheid. “Dan wordt het te beladen en krijgt de ander misschien sneller het gevoel dat je zoiets alleen voorstelt omdat diegene eenzaam is.”
En hoewel het drinken van een kop koffie misschien heel klein lijkt, is dat juist een goede aanpak. “Je hoeft niet meteen met een oplossing te komen. Het kan ook helpen om gewoon langs te gaan als je in de buurt bent of door met een concreet plan te komen, in plaats van met een vaag voorstel.”
Kleine sociale interacties leveren een belangrijke bijdrage aan onderlinge verbondenheid en het thuisgevoel van mensen. Movisie, het kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken, benadrukt dat.
Verdiep je in hoe eenzaamheid kan voelen
Voordat je iemand echt goed kunt helpen, moet je weten wat diegene doormaakt. Rijks raadt daarom aan je te verdiepen in hoe eenzaamheid kan voelen. “Pas dan kun je een beetje begrijpen wat iemand doormaakt en wat je zou kunnen doen (of juist niet).” Meer bewustzijn is daarom belangrijk. Ook omdat je dan beter kunt signaleren dat iemand zich anders gedraagt.
Goed om te weten: iedereen is anders en eenzaamheid komt voor in verschillende gradaties. “Wat bij de een helpt, helpt misschien niet bij de ander”, zegt Ritchie. “Toch kan het helpen alerter te zijn. Want door meer naar elkaar om te kijken kun je wellicht een naaste helpen met zijn of haar worstelingen tegen (beginnende) eenzaamheid.”
Door Sarah Sitanala
26 nov 2023